Już dużo wiecie o jej prozdrowotnych właściwościach, ale jeszcze nie wspomniałam jak ona w ogóle wygląda i smakuje. Jest to napój o żółtej barwie, której intensywność zależy od rodzaju mleka, z jakiego się ją uzyskuje. Swym wyglądem jednak go nie przypomina, ponieważ jest półprzezroczysta. Ma kwaśny smak, gdyż powstaje w procesie fermentacji. Można pić ją samodzielnie, ale takie rozwiązanie nie każdemu posmakuje.

Zamieszanie związane z jej prozdrowotnym działaniem znajduje się w białkach. To właśnie białka serwatkowe takie jak  laktoferyna, glikomakropeptydy oraz lakto- i immunoglobuliny mają szczególny wpływ na metabolizm, bo pobudzają spalanie jedynie tłuszczy, oszczędzając przy tym nasze mięśnie.

Właśnie dlatego białka serwatkowe są tak chętnie stosowane przez osoby zajmujące się sportem oraz ludzi, którzy po urazach muszą odbudować swoją masę mięśniową, by powrócić do normalnego funkcjonowania. Serwatka zaliczana jest do żywności funkcjonalnej, dlatego tak chętnie i z powodzeniem wykorzystywana jest w medycynie.  Białka serwatkowe znajdują się w odżywkach proteinowych, które najczęściej możemy zakupić w postaci proszku. Jest jednak spora różnica między serwatką w proszku i białkami serwatkowymi. Są to zupełnie inne preparaty. Pierwszy z nich, to po prostu wysuszona pełna serwatka, zawierająca głównie laktozę czyli cukier mleczny, a niewiele białek. Taki produkt posiada obniżoną wartość odżywczą ze względu na wysoką temperaturę suszenia, powodującą często denaturacje białek.

JAK POWSTAJE? JAKIE SĄ JEJ RODZAJE? 

Serwatka powstaje w procesie krzepnięcia podczas produkcji sera. W zależności od tego, czy wytwarzany jest ser biały czy żółty, używa się podwyższonej temperatury, kwasu mlekowego lub podpuszczki. W kolejnym etapie białka odsącza się od płynnej pozostałości i poddaje dalszej obróbce. Serwatka to płynna pozostałość, będąca produktem odpadowym tego procesu.  

W zależności od zastosowanych metod technologicznych wyróżniamy trzy typy serwatki. Pierwsza z nich to serwatka podpuszczkowa (słodka), która  powstaje podczas produkcji serów żółtych, dojrzewających. Serwatka kwasowa (kwaśna) z kolei to produkt uboczny podczas wytwarzania twarogu. Można także stworzyć serwatkę mieszaną w trakcie procesów mleczarskich. Serwatki różnią się pod względem składu chemicznego oraz właściwości fizycznych. Kwasowa wykazuje pH w zakresie 3,8–4,6 podczas gdy podpuszczkowa ma pH w zakresie 5,2–6,7. Serwatka powstająca podczas produkcji sera białego charakteryzuje się  wyższą zawartością kwasu mlekowego oraz niższą zawartością białek.  

Słodka serwatka jest produktem niestabilnym mikrobiologicznie, co czyni ją idealną pożywką do rozwoju różnorodnych bakterii, niekoniecznie przyjaznych naszej mikroflorze. Ważne, by przechowywać ją w domowych warunkach najlepiej w lodówce, nie dłużej niż kilka dni.

Szukając rozwiązań, by móc ją z sukcesem wpleść do diety, warto podejrzeć innych. Tym razem można brać przykład ze sportowców, o których już wspomniałam. Proponuję przyrządzić z niej koktajl z dodatkiem pełnych witamin warzyw i owoców. Możemy łączyć ją właściwie z każdym z nich – wybór zależy wyłącznie od indywidualnych gustów. W ten sposób stworzycie sycący, odżywczy napój, który może zastąpić drugie śniadanie albo podwieczorek.
Oto moje propozycje:

PIERWSZA

Składniki:
500 ml szklanki serwatki
500 ml szklanki wywaru z warzyw
sok z połowy buraka
opcjonalnie łyżka miodu jeśli lubicie słodsze napoje
sól
zielenina: pietruszka, szpinak, roszponka

Sposób przygotowania:
Serwatkę wymieszaj z wywarem, buraka zetrzyj i wyciśnij sok bądź użyj do tego wyciskarki, jeśli taką posiadasz. Wszystko razem wymieszaj i dopraw do smaku, na końcu dodając wybraną przez siebie zieleninę.

DRUGA

Składniki:
pół pomarańczy
pół grejpfruta
250 ml serwatki
opcjonalnie łyżka miodu jeśli lubicie słodsze napoje

Sposób przygotowania:
Cytrusy umyj, obierz, pokrój w mniejsze kawałki i wrzuć do blendera.
Dodaj zimną serwatkę i miksuj aż uzyskasz gładki koktajl.

TRZECIA

Składniki:
250 ml serwatki
100 gr jagód lub syropu owocowego do smaku,
1 łyżka soku z cytryny,
1 łyżeczka ksylitolu,
cynamon do smaku.

Sposób przygotowania:
Wszystko wymieszaj w blenderze i koktajl gotowy.
Inne potrawy z serwatki, które warte są uwagi, to zupy, risotto i wówczas serwatka stosowana jest zamiast bulionu, a także podding proteinowy.

CZWARTA

Składniki:
100 ml serwatki
5 łyżek chia
maliny, banany, kiwi
opcjonalnie łyżka miodu, syropu z agawy, syropu daktylowego

Sposób przygotowania:
Do serwatki dodać nasiona chia i dobrze wymieszać. Wstawić do lodówki. Po godzinie wymieszać nasiona i wstawić ponownie do lodówki, najlepiej na całą noc. Rano wyjąć deser z lodówki. Powinien być bardzo gęsty. Dodać ulubione owoce i podawać lub przechować w lodówce na później.

Warto także spróbować upiec chleb na serwatce lub wykorzystać ją do marynowania mięsa przed, smażeniem, gotowaniem, pieczeniem czy wędzeniem.

Białka serwatkowe dodane do produktów żywnościowych zwiększają ich właściwości odżywcze, gdyż ich bioaktywność z powodzeniem wykorzystywane jest w leczeniu nadciśnienia, wzmacnianiu błony śluzowej żołądka, redukcji stresu, czy regulowaniu wydzielania insuliny. Przez swoje działanie antywirusowe, antybakteryjne i przeciwgrzybicze ponownie uśmiechnęliśmy się do niej także jako preparat wspomagający gojenie ran i dbający o nasze piękno zewnętrzne.

CIAŁO

Serwatka wykazuje także pozytywny wpływ na wygląd naszej skóry i włosów. Z powodzeniem wykorzystywana jest jako  odświeżający tonik do przemywania twarzy i nawilżająca płukanka do włosów. W taki sposób wykorzystywała ją moja babcia, bo już od dawna wiedziano, że serwatka zawiera cenne minerały, witaminy, pierwiastki śladowe i białka. Kąpiel serwatkowa z powodzeniem jest stosowana również w codziennej pielęgnacji dziecka. Jako produkt nabiałowy szybko rozpuszcza się w wodzie, a kąpiel dzięki niej staje się prozdrowotnym luksusem i przyjemnością. Serwatka, która ma jakość żywności, jest całkowicie bezpieczna. Nawet przypadkowe połknięcie wody z kąpieli jest nieszkodliwe.

Ze względu na swoje naturalne i odżywcze właściwości, medyczna kąpiel serwatkowa dla niemowląt jest idealna do codziennej pielęgnacji i czyszczenia dziecka. Kąpiel z białą serwatką to naturalny produkt bez dodatków oleistych lub perfumowanych i bez konserwantów.

Sama ją stosuję, gdyż reguluje natłuszczenie skóry i jest wskazana, zwłaszcza dla posiadaczy skóry suchej i dojrzałej. Idealnie łagodzi podrażnienia po opalaniu. Podpowiem jeszcze, że zastosowana jako baza domowej maseczki wzmocni jej działanie.

Badania kliniczne wykazały, że substancje pozyskiwane z serwatki są skutecznym środkiem przeciw zapaleniu skóry. Okłady z niej stosowane są w celu zmniejszenia zaczerwienia i opuchlizny. Wykorzystywana jest również na zniwelowanie bólu, np. po oparzeniach. Na tę dolegliwość również możemy przygotować okłady lub namoczyć bolącą część ciała w serwatce

Ze względu na wykazaną wysoką wartość odżywczą i prozdrowotną, a także szerokie spektrum innych zastosowań w przemyśle spożywczym, kosmetycznym czy farmaceutycznym, nie wylewajmy serwatki do zlewu, a spróbujmy wprowadzić ją do naszej diety i życia codziennego. Pamiętajmy, że sposób żywienia istotnie wpływa na funkcjonowanie i kondycję naszego organizmu, a zawartość składników bioaktywnych w głównej mierze zależy od żywienia zwierząt i dbania o środowisko, w którym one żyją. 

Sylwia Ratajczak
dietetyk, diet coach, instruktor samouzdrawiania, instruktor NW
W swej pracy oraz życiu nie rozdzielam funkcji fizycznych od funkcji umysłowych.
Dieta zawsze warunkuje psyche i na odwrót.
Każdy człowiek to dla mnie odrębna historia.
Procedury jedynie ułatwiają pracę, ale nie pozwalają dotrzeć do prawdziwych przyczyn problemu i tym samym skutecznego rozwiązania.